Người bị thoái hóa cột sống “ăn không ngon, ngủ không yên” với các thuốc hại xương

Nếu bạn đang bị thoái hóa cột sống, phải hết sức cẩn trọng khi dùng một số loại thuốc gây loãng xương hoặc gãy xương. Chúng ta đều biết thuốc là một con dao hai lưỡi - nó rất quan trọng trong việc điều trị bệnh tật, nhưng cũng có thể là khởi nguồn gây ra một loạt các vấn đề khác. Bài viết sau đây sẽ đề cập tới các loại thuốc có khả năng gây hại cho phần cột sống bị thoái hóa, từ đó giúp bạn chú ý hơn trong việc điều trị.

Bình thường, cơ thể chúng ta luôn diễn ra song song hai quá trình là tạo cốt bào và hủy cốt bào. Để đảm bảo 2 quá trình diễn ra thuận lợi, cân bằng thì vai trò của các yếu tố như canxi, Vitamin D, Vitamin K, phospho… vô cùng quan trọng. Khi các chất trên bị thiếu hụt hoặc bị “khóa” không cho hoạt động thì sự cân bằng này không được duy trì nữa. Quá trình hủy cốt bào nhanh hơn, quá trình tạo cốt bào lại diễn ra “ì ạch” khiến cho mật độ xương giảm gây loãng xương, thoái hóa cột sống. Loãng xương sẽ làm cho xương trở nên mảnh, yếu và dễ gãy. Chính vì vậy mà với người vốn đã bị thoái hóa cột sống, khi nhắc tới một số thuốc gây hại cho xương, họ sẽ tỏ ra vô cùng lo lắng.

Các thuốc hại xương khiến người bị thoái hóa cột sống lo sợ

Dưới đây là một số thuốc dùng để điều trị một số bệnh lý khác nhau nhưng tác dụng phụ chung của chúng là gây hại cho xương.

Thuốc kháng viêm non-steroid đường uống

Corticoid đối kháng với vitamin D, ức chế ruột hấp thu canxi, giảm tái hấp thu canxi và phospho ở ống thận, làm hạ canxi huyết. Khi canxi huyết hạ thì theo phản xạ tự nhiên, tuyến cận giáp tiết ra hormone parathyroid biến canxi dạng không tan trong xương thành dạng tan phóng thích vào máu (tăng quá trình hủy xương). Mặt khác, corticoid ức chế tạo thành phức protein-collagen, gây trở ngại cho việc lắng đọng canxi vào khung xương, từ đó ảnh hưởng tới quá trình tạo xương.

Cách phòng chống: Không dùng corticoid uống hay tiêm lâu dài trong điều trị hen, chữa viêm mũi mạn tính hay dùng corticoid hít để kiểm soát các bệnh này. Nếu có bệnh tự miễn, cần dùng corticoid uống hay tiêm trong thời gian dài thì phải chủ động bổ sung trước canxi và vitamin D dạng hoạt tính (25-hydroxyvitamin D).

Các thuốc chống động kinh

Các thuốc chống động kinh làm tăng enzym hydroxylase, oxydase ở gan, khiến cho vitamin D không chuyển thành dạng hoạt tính để thực hiện chức năng hấp thu chuyển hóa canxi, gây hạ canxi huyết. Khi canxi huyết hạ thì sẽ xảy ra quá trình tiêu hủy xương (như đã phân tích ở trên). Riêng phenobarbital còn ức chế quá trình lắng đọng canxi vào khung xương gây trở ngại cho việc tạo xương.

Cách phòng chống: Người bệnh không thể không dùng thuốc chống động kinh (vì lý do bệnh sẽ tiến triển sang nặng, gây tổn thương não nhiều) do đó nên chủ động bổ sung canxi và vitamin D dạng hoạt tính, đồng thời định kỳ kiểm tra mức canxi và phospho cũng như nồng độ enzyme phosphatase trong máu khi dùng thuốc.

Các thuốc chống trầm cảm

Cơ chế gây tổn hại xương của nhóm thuốc chống trầm cảm, ức chế thu hồi chọn lọc serotonin (SSRI) chưa rõ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu lâm sàng đã xác nhận điều này. Qua đó, khi theo dõi nhóm người dùng SSRI người ta thấy mật độ xương giảm cao (0,82%) gấp đôi mức giảm của nhóm dùng thuốc chống trầm cảm 3 vòng (chỉ có 0,47%).

Cách phòng chống: Nếu cần phải dùng thuốc chống trầm cảm thì chọn nhóm có tác dụng tương đương chứ không nên chọn ngay nhóm SSRI. Khi thực sự cần phải dùng đến nhóm SSRI (trường hợp trầm cảm ám ảnh bức bách) thì cần theo dõi cẩn thận, lúc bệnh ổn định có thể tạm ngừng thuốc (do thầy thuốc chỉ định).

Thuốc lợi tiểu furosemid

Trong nhóm thuốc lợi tiểu chữa tăng huyết áp thì furosemid làm tăng bài tiết ion canxi dẫn tới tổn hại xương. Người tăng huyết áp nhất là đối tượng cao tuổi nên dùng lợi tiểu thiazid sẽ có lợi hơn và không gây tác dụng phụ này.

Một số thuốc kháng sinh

Tetracyclin gây ảnh hưởng xấu tới việc hình thành mầm răng, men răng; gây dị tật xương ngón chân, ngón tay. Phụ nữ mang thai ở giai đoạn 3 tháng cuối, trẻ em dưới 5 tuổi không nên dùng tetracyclin.

Đã có nghiên cứu trên động vật cho thấy các fluoroquinolon gây thoái hóa sụn ở khớp. Điều này chưa được chứng thực ở người nhưng các tài liệu đều khuyến cáo không dùng fluoroquinolon cho người dưới 18 tuổi, người có thai, cho con bú. Các tài liệu hướng dẫn chuyên môn hiện nay của WHO vẫn cho phép dùng fluoroquinolon cho trẻ em như dùng ciprofloxacin dùng trong tiêu chảy do lỵ Shigella. Dùng theo phác đồ với liều thấp nhất có hiệu lực trong thời gian ngắn sẽ không thấy tác hại trên xương.

Một số thuốc chống đông máu

Heparin ức chế enzym, giảm hàm lượng collagen trong xương; giảm lượng vitamin D trong máu gây trở ngại cho việc hấp thu canxi dẫn tới hạ canxi huyết (tăng quá trình hủy xương); đồng thời cạnh tranh với chất nền xương phosphat, kết hợp với canxi thành phức hợp canxi-heparin gây trở ngại cho việc lắng đọng canxi vào khung xương (giảm sự tạo xương). Các thuốc chống đông nhóm coumarin (đặc biệt warfarin) đi qua hàng rào nhau thai gây loạn dưỡng sụn xương, hại cho sự phát triển xương của thai. Các nghiên cứu cũng cho thấy, người dùng heparin liều mỗi ngày 15.000IU trong 6 tháng có tỷ lệ gãy xương cao (6/10); người có thai dùng heparin dự phòng huyết khối sau 15 tuần bị giảm chất vỏ xương ở ngón chân, ngón tay; người cho con bú dùng heparin thì có thể bị loãng xương chỉ sau 2-4 tuần dùng thuốc.

Cách phòng chống: Khi có thể được thì thay heparin bằng thuốc khác. Chẳng hạn, nếu cần ngừa huyết khối sau tai biến mạch máu não do xơ vữa mạch có thể dùng aspirin. Khi có thai, nếu cần dùng thuốc ngừa huyết khối cũng có thể dùng thuốc chống đông máu khác (tác dụng tương đương mà không gây hại thai). Nếu bắt buộc phải dùng heparin, warfarin cần theo dõi cẩn thận, nếu thấy có bất lợi về xương thì ngừng dùng các thuốc này.

Các dạng tiền vitamin A (retinol, isotretinoin)

Acid retinoic (chất chuyển hóa có hoạt tính của vitamin A) kích thích sự hoạt động của các tế bào hủy xương, tăng sự tiêu xương và hình thành xương màng. Tăng hủy xương dẫn đến giảm mật độ xương, làm cho xương thiếu độ chắc, kém dẻo dai, sức chịu lực kém, giòn, dễ gãy. Sự hình thành xương màng gây phì đại xương thường xảy ra ở xương đốt bàn tay, đốt bàn chân, các xương ống khác như xương trụ, xương chày, xương mác. Cần tránh dùng quá liều và kéo dài các thuốc có hàm lượng cao vitamin A cho trẻ. Trong điều trị mụn, dùng isotretinoin uống trong thời gian ngắn chỉ sau khi dùng các thuốc dạng bôi không có kết quả.